ڪورونا وبا هڪ وڏو مسئلو بڻجي وئي آهي ، صحت جو مناسب نظام ان مطابق تيار ڪيو وڃي: مراد علي شاھھ

ڪراچي (اين اين آءِ) سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه ورلڊ بينڪ تي زور ڀريو آهي ته هوءَ آڪسيجن پلانٽ لڳائڻ ۽ ڪوويڊ 19 سان لاڳاپيل ٻين سامان جي خريداري لاءِ مختلف منصوبن مان بچت ڪيل 11 ملين ڊالر استعمال ڪرڻ جي اجازت ڏئي. هن اها ڳالهه ناجي بنهاسين جي اڳواڻي ۾ ورلڊ بينڪ جي وفد سان ملاقات ۾ ڪئي. ورلڊ بينڪ جي ٻين شرڪت ڪندڙن ۾ اسلام آباد مان وڊيو لنڪ ذريعي امينا راجا، عبدالرزاق خليل، وليد انور ۽ ٻيا شامل هئا جڏهن ته وڏي وزير جي معاونت چيف سيڪريٽري ممتاز شاهه، صوبائي وزير ۽ چيئرپرسن پي اينڊ ڊي ۽ سيڪريٽري ناڻو ڪئي. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته ڪورونا وائرس وبا هڪ وڏو مسئلو بڻجي وئي آهي تنهنڪري صحت جو مناسب نظام ان مطابق تيار ڪيو وڃي. هن چيو ته اسان ڪراچي ۾ هڪ الڳ (انسٽيٽيوٽ آف انفيڪشز ڊيزيز) اسپتال قائم ڪيو آهي ۽ سڀني ڊويزنل هيڊڪوارٽرن ۾ ساڳئي سهولتون قائم ڪرڻ جو فيصلو پڻ ڪيو آهي. مراد علي شاهه چيو ته صوبي ۾ آڪسيجن پلانٽ لڳائڻ جي اشد ضرورت آهي ته صحت جي سهولتن کي آڪسيجن جي مسلسل فراهمي کي يقيني بڻايو وڃي. هن چيو ته ڪورونا جي مختلف لهرن ۽ قسمن سبب آڪسيجن جي ضرورت آهي تنهنڪري اسان ڪورونا مريضن جي گهرجن کي پورو ڪرڻ لاءِ آڪسيجن پلانٽ لڳائڻ جو ارادو رکون ٿا. وڏي وزير اهو پڻ چيو ته مختلف سرڪاري اسپتالن ۾ رڳو 668 وينٽيليٽرز موجود هئا ۽ ڪوويڊ 19 جهڙي هنگامي صورتحال کي نظر ۾ رکندي صوبائي حڪومت ڪورونا سان لاڳاپيل اسپتالن ۾ گهٽ ۾ گهٽ 500 وڌيڪ وينٽيليٽرز خريد ڪرڻ جي رٿابندي ڪئي آهي. هن وڌيڪ چيو ته صوبائي حڪومت ورلڊ بينڪ ذريعي فراهم ڪيل مختلف منصوبن ۾ لڳ ڀڳ 11 ملين ڊالر بچايا آهن. هن چيو ته اهي پئسا آڪسيجن پلانٽ لڳائڻ ۽ ڪوويڊ19 سان لاڳاپيل سامان ۽ گيجٽ جي خريداري لاءِ رکيا ويا آهن. عالمي بينڪ جي ڪنٽري چيف چيو ته ورلڊ بينڪ ڪوويڊ 19 ايمرجنسي کي سپورٽ ڪندو ۽ سنڌ حڪومت جي درخواست جائز آهي ان ڏس ۾ ضرور غور ڪيو ويندو. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته سکر بئراج جي بحالي ۽ جديد بڻائڻ لاءِ ورلڊ بينڪ جي سهڪار سان سنڌ بئراج جي بهتري وارا منصوبا شروع ڪيا ويا آهن. هن چيو ته منصوبن جا پنج حصا آهن. 2019 ۾ ميسرز ڪراچي شپيارڊ ۽ انجنيئرنگ ورڪس لميٽيڊ کي 16.7 ارب روپيا بيراج جي ڇهن دروازن کي مٽائڻ ۽ لاڳاپيل ڪم لاءِ ڏنا ويا. وڏي وزير منصوبي جي اڳڀرائي بابت ڳالهائيندي چيو ته 66 سيڪڙو فزيڪل ۽ 64 سيڪڙو مالي اڳڀرائي ٿي چڪي آهي. هن چيو ته ٻه دروازا مرڪزي بيراج ۽ کولڻ / بند ڪرڻ واري نظام ۾ لڳايا ويا آهن ۽ ان تي ڪم هلندڙ آهي جڏهن ته هڪڙي گيٽ لڳائڻ تي ڪم هلي رهيو آهي ۽ ٻيا ٽي گيٽ سيپٽمبر تائين لڳايا ويندا. منصوبي ۾ شامل آهي اسٽرڪچر، پشتن ۽ تَهن جي حفاظت، بنيادي معائنو ۽ مرمت، عمارت جو ڪم، سامان ۽ نگراني، بجلي ۽ مڪينڪل ڪم، سي سي ٽي وي ۽ مواصلاتي نظام لڳائڻ جي مرمت جو ڪم شامل آهي. ٻئي ڪمپوننٽ ۾ ”سکر بئراج جي بحالي“ تي اٽڪل 15675 ملين رپيا لاڳت ايندي. وڏي وزير چيو ته هن پروجيڪٽ لاءِ اهل اميدوارن جا ڪاغذ جنوري 2021 ۾ کوليا ويا ۽ آڪٽوبر 2021 ۾ ڪم سونپيو ويو. ٽيون ڪمپوننٽ 2012.5 ملين رپين جي لاڳت سان بيراج جي کوٽائي جو آهي. چوٿون ڪمپوننٽ هي آهي ته 150 ملين رپين جي لاڳت سان ڊريجز جي خريداري، رائيٽ بينڪ ڪينالن کي ختم ڪرڻ ۽ 1868.2 ملين رپين سان واهن جي تعمير جو ڪم ڪرڻ آهي. 4 ملين ڊالر جو بيراج جي بحالي ۽ جدتڪاري جي تعميرامتي ڪم تي نگراني لاءِ ڪنسلٽنٽ مقرر ڪرڻ آهي. اجلاس ۾ وڌيڪ فنڊ جاري ڪرڻ ۽ ٻئي ڪمپيوننٽ تي ڪم شروع ڪرڻ تي اتفاق ڪيو ويو جيڪو ڪورونا وائرس وگهي تاخير جو سبب بڻيل آهي. اهو منصوبو 10 ضلعن حيدرآباد ، ٺٽي ، ميرپور خاص ، عمرڪوٽ ، ٿرپارڪر ، شهيد بينظير آباد ، نوشهرو فيروز ، خيرپور ، سکر ۽ لاڙڪاڻو 10 30.7 ملين ڊالر جي لاڳت سان شروع ڪيو ويو آهي جنهن تحت خاص اجناس ۾ ننڍا ۽ وچولا پروڊيوسرز جي پيداواري صلاحيتن ۽ مارڪيٽ تائين رسائي کي بهتر بڻائڻ آهي. ۽ سرڪاري ادارن مضبوط ڪيو ويندو ته جيئن مناسب شعبه جاتي گروٿ حاصل ٿي سگهي. سنڌ جي وڏي وزير عالمي بينڪ جي ٽيم کي ٻڌايو ته پروجيڪٽ ٽيم پاران مقرر ڪيل هدف جو 98 سيڪڙو حاصل ٿي چڪو آهي. هن وڌيڪ چيو آهي ته سنڌ جي 10 ضلعن جي 153 ڳوٺن ۾ 153 ملڪ پروڊيوسر گروپس (ايم پي جِيز) ٺاهيا ويا آهن. مراد علي شاهه چيو ته جانورن جي پيداوار بهتر ڪرڻ ۽ 5753 ايم پي جي ميمبرن جي سالياني پيداوار جي بهتري ۽ سالياني پيداوار وڌائڻ لاءِ ٽن ڏينهن جي تربيتي سکيا، ورڪشاپ ۽ سيمينار پڻ منعقد ڪيا ويا. منصوبي تحت هارين جي صلاحيت ۾ واڌ سبب جانورن جي پيداوار، جانورن جي واڌويجهه جي طريقن ۽ جانورن جي صحت لاءِ 28.6 سيڪڙو اضافو ٿيو آهي. 153 ايم پي جيز مان 149 کي تعميراتي چيلر رومز ۽ ملڪ چيلرز سان لاڳاپيل سامان سان گڏ سامان فراهم ڪيو ويو آهي جتي ڊيري جو ڪاروبار ڳوٺاڻي سطح تي هلندڙ آهي. ۽ جيتري قدر انهن ڪليڪشن پوائنٽن جي مارڪيٽ سان رابطن جو تعلق آهي ته مراد شاهه چيو ته اهي ويجهو شهرن ۾ وڪري واري پوائنٽن سان ترقي ڪيا ويا آهن. ان کان علاوه ايم پي جيز جي هارين پنهنجن خرچن تي ايم پي جي آبادگارن ذريعي 40 کير واپرائيندڙ / آئوٽليٽس کوليا آهن جتي اهي وڌ کان وڌ قيمت تي پنهنجي ايم پي جِيز ذريعي کير ۽ کير تي ٻڌل ٻين شين کي جمع ڪري سگھن ٿا. هن چيو ته انهن ڳوٺاڻي علائقن ۾ هارين کي هاڻي (پروجيڪٽ کان پهرين) 60.6 سيڪڙو وڌيڪ کير جا اگهه ملي رهي آهي. اجلاس ۾ ٻڌايو ويو ته سڀ کان پهرين زراعت يونيورسٽي ٽنڊوڄام ۾ ان منصوبي تحت هٿرادو انسيميشن (اي آئي) ٽريننگ سينٽر قائم ڪيو ويو هو. 760 مصنوعي انٽيگريشن (اي آئي) ٽيڪنڪ 760 ٽارگيٽ جي ڀيٽ ۾ قائم اي آئي ٽي سي ٽنڊو ڄام ۾ تيار ڪيو ويو. 550 اي آءِ ٽيڪنيڪل ماهرن سڄي صوبي ۾ اي آءِ خدمتون حاصل ڪرڻ لاءِ اي آءِ ڪٽون ۽ لڪويڊ نائٽروجن گيس ڪنٽينرز سان ڀريل آهن. ٻه مني پروڊڪشن يونٽ (ايس پي يو)، مني ڊوز جي تيار لاءِ ڪراچي ۽ روهڙي ۾ بڻايو ويو آهي.  سنڌ جي وڏي وزير چيو ته ڄاڻايل اسڪيم تحت هڪ لائيو اسٽاڪ پاليسي جوڙي وئي آهي ۽ ان تي عمل جاري آهي. هن وڌيڪ چيو ته زمبابوي ۽ سيوري انسٽيٽيوٽ آمريڪا جي ايڇ ايل ايم ايل ٽيم پاران هولسٽڪ لينڊ ۽ لائيو اسٽاڪ مئنيجمينٽ (ايڇ ايل ايل ايم) بابت فزيبلٽي اسٽڊي شروع ڪرڻ لاءِ ٿرپارڪر ۽ ٺٽي ضلعن ۾ ويران زمين کي گوچر واري زمين ۾ تبديل ڪرڻ لاءِ ڪئي وئي آهي جنهن جي سنڌ حڪومت منظوري ڏني آهي.  ڪراچي واٽر اينڊ سيوريج سروسز امپروومينٽ پروجيڪٽ (ڪي ڊبليو ايس ايس آءِ پي) 600 ملين ڊالرن جو منصوبو آهي جنهن ۾ سنڌ حڪومت جو حصو 120 ملين ڊالر آهي. اجلاس کي ٻڌايو ويو ته منصبي جي ڪمپوننٽن جي ماحولياتي ۽ معاشرتي جائزن جي اسٽڊي لاءِ جن ۾ K-IV ۾ اضافو شامل آهي، ويٽ لينڊ/ رامسر سائٽن لاءِ ايڪولاجڪيڪل اسيسمنٽس جي ماحولياتي تشخيص بابت ڪنسلٽنٽن جي چونڊ لاءِ اشتهار ڏنو ويو آهي. تشخيص مڪمل ٿي چڪي آهي ۽ آر ايف پي کي صلاحڪاري فرمز ڏانهن جاري ڪيو ويو آهي. ايس III  ملير بيسن ڪمپوننٽ لاءِ ماحولياتي ۽ معاشرتي تشخيص جي اسٽڊي، سيوريج نيٽورڪ جي ترجيح، ترجيحي نيٽورڪ ۽ فلٽريشن پلانٽس کي اشتهار ڏنو ويو ۽ شارٽ لسٽ صلاحڪاري فرمن کي آر ايف پي جاري ڪئي وئي. ڪنسلٽنٽن جي چونڊ لاءِ اشتهار ذريعي فزيبلٽي اسٽڊيز، ڊيزائن جو جائزو ۽ ڪي فور رٿا جي اضافي واري ڪمن جي تفصيلي انجنيئرنگ، واڌو بلڪ آپشنز ۽ آگمينشن جي خاطري ڪرائڻ لاءِ سفارش ڪيل آپيشن جي تفصيلي ڊيزائين ۽ موجوده فلٽريشن پلانٽن جي تعمير به 100 سيڪڙو آهي. شارٽ لسٽ فرمن کي آر ايف پي جاري ڪئي وئي آهي. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته ان سلسلي ۾ اداراجاتي سڌارن ذريعي ڪي ڊبليو ايس بي کي تبديل ڪرڻ آهي ۽ ڪراچي ۾ پاڻي ۽ نيڪالي واري مسئلن جو ترت حل لاءِ نشاندهي ٿيل منصوبي جي اڳڀرائي کي اڳيان وڌائڻ آهي ۽ ڪي ڊبليو ايس بي کي خطي ۾ پاڻي جي بچت لاءِ ڪوشش ڪرڻ آهي. ورلڊ بينڪ جي سهڪار سان ايس ايس اي پي جو 105 ملين ڊالر جو پروجيڪٽ آهي جنهن ۾ سنڌ حڪومت جو حصو 5 ملين ڊالر آهي. پروجيڪٽ عملي مرحلي ۾ آهي.  سنڌ ۾ نجي شعبي جي سهڪار سان سولر پارڪس مسابقتي بڊنگ جي استعمال ذريعي قائم ڪيا پيا وڃن ان سلسلي ۾ شروعاتي طور مانجهاند ۾ 50 ميگاواٽ جو منصوبو شروع ڪيو پيو وڃي جيڪو پاڪستان ۾ پهريون بين الاقوامي سولر آپشن منصوبو هوندو ۽ سولر پارڪس جي ترقي ۾ اضافي ۾ سنڌ اندر 400 ميگاواٽ تائين بجلي حاصل ٿيندي.  سنڌ ۾ سرڪاري ۽ ڀرپاسي جي عمارتن جي ڇتن ۽ ٻين دستياب هنڌن تي 20 ميگاواٽ تائين سولر پي وي لڳايا ويندا. اهي علائقا جتي بجلي نه آهي ۽ کين آبادي گهٽ ۾ گهٽ ٻن لکن گهراڻن تي ٻڌل آهي اتي ڪمرشل سوليوشن پروائيڊرز (ايس ايس پيز) ذريعي ايس ايڇ ايس جي فراهمي لاءِ گرانٽ ڏني ويندي. ياد رهي ته اين ٽي ڊي سي هيستائين مانجهند ۾ پاور ايوويڪيوشن سرٽيفڪيٽ ۽ گرڊ اسٽڊي جي منظوري نه ڏني آهي ۽ ايس ايس اي پي 20 ميگاواٽ تائين سولرائيزيشن واري ڪم کي مڪمل ڪيو آهي. ۽ ايس ايس اي پي 12 ملين ڊالر جي بچت ڪئي آهي.  اجلاس ۾ 350 ميگاواٽ پاور آف ٽيڪ لاءِ ڪي اليڪٽرڪ سان رضامندي لاءِ جو فيصلو ڪيو ويو آهي. سنڌ جي وڏي وزير پي اينڊ ڊي کاتي کي هدايت ڪئي ته هوءَ بچايل 12 ملين ڊالرن کي وڌيڪ سرڪاري عمارتن جي سولرائزيشن لاءِ استعمال ڪرڻ جي منظوري ڏئي. پهرين ۽ ٻئي مرحلي لاءِ سولر هوم سپلائرز جي چونڊ ڪئي وئي آهي جنهن کي 10 مقرر ڪيل ضلعن ۾ ٻن لکن گهراڻن کي سولرائيزڊ ڪرڻ آهي. وڏي وزير ورلڊ بينڪ تي زور ڀريو ته باقي بچيل 19 ضلعن کي پڻ جاري منصوبي ۾ شامل ڪيو وڃي جنهن لاءِ ورلڊ بينڪ جي ڪنٽري ڊائريڪٽر يقين ڏياريو ته هوءَ پنهنجي فورم تي مشاورت ڪندا.

Author: Tariq Sandilo

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *