سنڌ جي عوام کي چوندي ڏٺو ويو آهي ته.ڪو وقت هو جڏهن سنڌو درياهه موجن ۾ هوندو هو سنڌو درياهه ۾ گهڻي پاڻي هجڻ ڪري سنڌ جي گهاٽن ٻيلن مان قدرتي آبهوا انتهائي خوشگوار ٿڌي رهندي هئي ڀلي سخت گرميون هجن اونهاري ۾ سنڌ ۾انتهائي گرمي ٿيندي آهي پر راتيون ايتريون گرم نه هيون جيتريون هاڻي راتيون گرم ٿين ٿيون تنهن وقت ۾ ڪراچي کان ڪشمور تائين ساون وڻن جان گھاٽا ٻيلا هوندا هئا. ان ڪري سنڌ ۾ قدرتي آبهوا خوشگوار هوندي هئي هر وقت جي حڪومتن عوام دشمن ڪردار ۽ پنجاب جي بالا دستي هجڻ ڪري سالن کان سنڌ جي حصي جو پاڻي ڦٻائڻ جي لاءِ اهي سڀ رستا اختيار ڪيا ويا جنهن سان ڪنهن به طرح سنڌ جي پاڻيءَ کي غير قانوني طور تي روڪي سگهجي سنڌو درياهه مٿان ڊيم ٺاهڻ ۽ لنڪ ڪئنال ڪڍي سنڌ جي پاڻي کي روڪڻ جو اهو نتيجو نڪتو جو سنڌو درياهه ۾ پاڻي جي کوٽ سبب سنڌو درياهه جي ٻنهي ڪپن ڀرسان سنڌ جا قديمي گھاٽا ٻيلا تباهه ٿيندا رهيا. رهيل ڪسر سنڌ جي ٻيلي کاتي جي ڪامورن ۽ سنڌ جي وڏيرن جي ملي ڀڳت سان ساوا گھاٽا ٻيلا وڍبا رهيا ۽ خالي ٿيندڙ زمينون بااثر وڏيرن ۽ جاگيردارن جي قبضي هيٺ هليون ويون نتيجو اهو نڪتو ڪچي جي ماڻهن جي گذرسفرجو ذريعو ختم ٿيندو ويو وڻ انساني جياپي لاءِ وڏي اهميت رکن ٿا. وڻ ملڪ جي سونهن هوندا آهن آلودگي کان بچڻ لاءِ وڻن جو اهم ڪردار آهي ڪنهن وقت ۾ ڪراچي کان ڪشمور تائين ساوا گھاٽا ٻيلا ۽ زرخيز زرعي زمينون هيون جيڪي ڪچي جي رهندڙ غريب ماڻهن جي روزگار ۽ پيٽ پالڻ جو ذريعو هجڻ سان گڏ انهن جي آمدني ۽ سنڌ جي خوشحالي جو باعث هيو سنڌ ۾ سنڌ جو عوام ساون گهاٽن ٻيلن مان ڪاٺ ، لاک ، کنئور ۽ ماکي حاصل ڪندو هيو. ان سان گڏ پنهنجي چوپائي مال جي پالنا سبب کير مکڻ جي پئداوار به حاصل ڪندو هو جنهنڪري کير مکڻ ماکي سنڌ جي شهرن جي مارڪيٽن ۾ وافر مقدار ۾ دسيتاب ٿيڻ ڪري انهن جا اگهه به مناسب هياجو هر غريب امير آساني سان واپرائي سگهندو هو ايتري قدر جو کير ۽ مکڻ ملڪ جي ٻين حصن ڏانهن وڪرو ٿيڻ سبب ڪچي جو ڳوٺاڻو توڙي پڪ جي ملوند ماڻهو پاڻ کي گهڻو خوشحال تصور ڪندو هو. ڪو وقت هوندو هو.سنڌ ۾ ماکي ۽ مکڻ سوکڙي طور موڪلڻ جو ڪافي رواج هو جيڪو هاڻي گهڻي ڀاڱي ختم ٿي ويو آهي پنجاب پاران سنڌو درياهه جو پاڻي روڪڻ سبب ساون گهاٽن ٻيلن جي واڍي سبب ماحولياتي گدلاڻ ۾ اضافو ٿي ويو آهي سنڌ جي آبهوا کي وڏو متاثر ڪيو آهي دنيا جا سمورا ملڪ پنهنجي جا گرافيائي حدن ۾ ماحولياتي گدلاڻ کي ختم ڪرڻ لاءِ قدم کڻي رهيا آهن ڪيترن ئي ترقي يافت ملڪن ۾ وڻ جي وڍجڻ سان قانوني ڪاروائي ڪئي ويندي آهي ته جيئن ساوا گهاٽا وڻ وڍجڻ کان بچي سگهن. اسان جو ملڪ عالمي ماحولياتي معاهدي جو پابند هوندي به ماحولياتي گدلاڻ جي خاتمي لاءِ قدم نه کڻي رهيو آهي جيڪي کڻڻ گهرجن ته جيئن ماحولياتي گدلاڻ ۾ اضافو نه ٿئي سنڌ ۾ سم نالي مان زهريلو پاڻي پيئڻ ڪري ڪيترا ئي انسان اجل جو شڪار ٿي رهيا آهن اهڙا واقعا ڪيترائي پرنٽ توڙي اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ رپوٽ ٿيا آهن. جڏهن ته سنڌ جو غريب مالوند ماڻهو جو روزگار لاءِ پاليل جانور ۽ مڇي جي مرڻ ڪري سوين ملاح روزگار کان محروم ٿي ويا آهن سنڌو درياهه جو پاڻي نه هجڻ ڪري جهنگلي قيمتي جيوت ، مڇي، پلو اڻ لڀ ٿي چڪو آهي جنهنڪري سنڌو ڪناري آباد مهاڻن هجن يا منڇر ڍنڍ سميت سنڌ جي ٻين ڍنڍن مان مهاڻن جا خاندان جن جو روزگار مڇي جوشڪار هيو اهي بيروزگاري سبب پنهنجا اباڻا ڪک ڇڏي شهرن ڏانهن لڏي ويا آهن جنهن جو سبب ڪارخانن ۽ فيڪٽرين جو ڪيمڪل وارو زهريلو پاڻي جي ڇوڙ آهي. اهڙيون خبريون هرروز اخبارن ۾ پڙهڻ لاءِ ملن ٿيون عوام کي چوندي ڏٺو ويو آهي. ته سنڌ ڌرتي لکين ڪروڙين قيمتي تندرت ساون جيرن وڻن کان محروم ٿي وئي آهي پر هر وقت جي حڪمرانن جي ڪنن تي جوءِ به نٿي چري قيمتي وڻ نم، ٽالهي، بيد مشق، ٻير، سرنهن، ٻٻر ۽ ٻيا ساوا وڻ ماحول کي پر سڪون دلڪش، خوبصورت بڻائڻ لاءِ وڻن ٻوٽن جي بنيادي حيثيت رهي آهي شاداب ۽ تندرست وڻ ماحولياتي گدلاڻ کي ختم ڪن ٿا.وڻ جو انسان سان ڄمڻ کان وٺي مرڻ گهڙي تائين ساٿ رهيو آهي هاڻي ته سنڌ جي قومي شاهراه ، انڊس هاءِ وي ۽ لنڪ روڊن رستن تي به هڪ وڻ نه ڇڏيو ويو آهي جو ڪنهن ايمرجنسي وقت ڪو اتان گذرندڙ مسافر ڪنهن وڻ هيٺان ويهي ٿڪ لاهي سگهي وڻ زمين جو زيور جانورن، پکين جو اجهو ۽ گهر آهن وڻ پکين جانورن کي تحفظ فراهم ڪن ٿا وڻ اونهاري جي گرمي سياري جي سردي کي مزاج مطابق گهربل درجي کي برقرار رکن ٿا وڻن سب برسات ۾ اضافو ٿئي ٿو تحقيق مطابق هڪ تندرست سائو جيرو وڻ ايتري آڪسيجن پيدا ڪري ٿوجنهن سان 30 ٻارن جي آڪسيجن جي ضرورت پوري ٿي سگهي ٿي عوام کي چوندي ڏٺو ويو آهي ته پاڪستان ٺهڻ کان وٺي هن وقت تائين هر وقت جي سرڪار پاران ڪروڙين وڻ پوکيا ويا آهن ۽ انهن تي يقينن ڪروڙين روپيا خرچ ڪيا ويا هوندا پر افسوس جو اسان جي سنڌ ۾ وڻ نه هئڻ جي برابر آهن جيڪي ٿوڙا گهڻا بچيل آهن انهن وڻن کي بيدردي سان ڪٽيو وڃي ٿو جڏهن ته وڻن جي سنڀال لاءِ حڪومت طرفان فاريسٽ کاتو وجود ۾ آيل آهي جڏهن ته آبپاشي کاتي پاران ۽ داروغا بيلدار مقرر آهن جيڪي وڻن جي سار سنڀال ڪندا آهن هر سال بهار جي موسم ۾ لکين وڻ پوکڻ جي دعوا ته ڪندا آهن جيڪا صرف ڪاغذن تائين محدود هوندي آهي ڪراچي کان ڪشمور تائين ساون وڻن جي قاتلن جي گروهن لکين وڻ غير قانوني طور وڍي ختم ڪري ڇڏيا آهن ڪو وقت هيو سنڌ جي ننڍن وڏن ڳوٺن شهرن لنڪ روڊن، رستن، بئراجن، شاخن، ڪئنالن، واهن جي ڪپرن تي بيٺل 50 ساله پراڻا ساوا جيرا پوکيل هيا وڻ وڍجڻ سبب سنڌ جي ننڍن وڏن شهرن توڙي ڳوٺن جا رستا بغير ساون وڻن جي بي رونق ۽ ويران لڳڻ لڳا آهن راشي ڪامورن گهٽ نه ڪئي آهي. ڪئنالن ۽ شاخن تي بيٺل قيمتي وڻ به وڍرائي ڪئنالن ۽ شاخن جي ڪپرن ۽ ڳوٺن جي رستن پيچرن کي گنجو ڪري ماحول کي بيدردي سان تباهه ڪري ڇڏيو آهي جنهنجو نتيجو اهو نڪتو جو سنڌ جا شهر ۽ ڳوٺ مارچ مهيني کان گرم ٿي وڃن ٿا ساون جيرن وڻن جي وڍجڻ سبب قدرتي موسم ۽ ماحول تي پڻ آلودگي جا خطرناڪ اثر پئجي ويا آهن سنڌ جي عوام جومطالبو آهي ته وقت جا حڪمران سنڌ ۾ ٻيلن جي بحالي توڙي سانوڻي ۽ بهار ۾ وڻن جي پوکي بابت رٿابندي ڪرڻ گهرجي ۽ سنڌ جي عوام ۾ وڻن بابت جاڳرتا پئدا ڪرڻ لاءِسنڌحڪومت کي پنهنجو ڪردار ادا ڪرڻ جي سخت صرورت آهي ته جيئن سنڌ ۾ پئدا ٿيندڙ ڳنڀير صورتحال کي منهن ڏئي سگهجي ۽ پنهنجا ٻيلا ٻيهر بحال ٿي سگهن جيڪي ئي سنڌ جي خوشحالي ۽ ترقي جا واحد ضامن آهن عوام احتجاج ڪري الزام هڻدي دانهيو آهي ته .سنڌ جي ٻين ضلعن جيان سنڌ جي قديم ضلعي دادو ۾ هر دور ۾ سرڪاري مختلف کاتن دادو ريلوي اسپتال ريلوي اسٽيشن پراونشل روڊس آفيس دادو زرعي فارم مليٽ باٽنسٽ سميت آبپاشي جي کاتي آفيسن ڪالونين دادو سول اسپتال ٻين کاتن جي ڪامورن عملي ملي ڀڳت ڪري لکين روپين جا قيمتي وڻ غير قانوني وڍرائي ڪاٺ جي واپارين کي وڪرو ڪرڻ سميت پنهنجي استعمال لاءِ فرنيچر ٺهرائي سرڪار کي لکين روپين جو نقصان ڏيندا رهيا آهن کين خلاف اڄ تائين ڪابه قانوني ڪاروائي عمل ۾ نه آئي آهي ان سميت ڪچي ڪاڇي جي مختلف علائقن مان سالن کان غير قانوني تندرست ساوا وڻ ڪٽجڻ معمول بڻيل آهي جتان هزارين مڻ ڪاٺ ٽريڪٽر ٽرالين ذريعي مختلف شهرن ۾ وڪرو ڪيا وڃن ٿا سنڌ جي ننڍن وڏن ڳوٺن شهرن جي باشعور عوام سجاڳ ڌرين غير قانوني ساون جيرن وڻن جي واڍي خلاف هر دور ۾ وقت به وقت شهرن جي مک چوراهن پريس ڪلبن اڳيان اڻ کٽ احتجاج ڪرڻ سميت لکت ۾ پڻ دانهيو آهي عوام جي احتجاج ڪرڻ ۽ دانهڻ باوجودوريوڪجهه به نه آهي ساڳيا لاٽو ساڳيا چڳهه واري ڪار لڳي پئي آهي سنڌ جي سڃاهه وندن سنڌ جي عوام وقت به وقت احتجاج ڪري سنڌ سرڪار کان مطالبو ڪيو آهي ته پوليس انتظاميه ٻيلي کاتي جي ملي ڀڳت رشوت وصولي سبب وڻن جو غير قانوني وڍڻ وارو سلسلو ختم ٿيڻ بجاءِ جاري آهي غير قانوني ساون وڻن جي واڍي بنا دير بند ڪرائي وڻن جي واڍي ڪندڙ ۽ وڪرو ڪندڙ گروهن ۽ ملوث سرڪاري عملي عملدارن خلاف اثرائتي فوري قانوني ڪاروائي ڪري کين قانون جي ڪٽهڙي ۾ آڻي سنڌ جي تندرست ساون وڻن کي وڌيڪ وڍجڻ کان بچائي سنڌ حڪومت کي ڪروڙين روپين جي نقصان کان بچايو وڃي ته جيئن عوام کي ماحولياتي گدلائڻ کان هميشه لاءِ محفوظ رهي سگهي سنڌ جي شهرن ۽ ڳوٺن جي آبهوا کي خوشگوار بنائڻ لاءِ حڪومت کي اهو به ڪم ڪرڻو پوندو سنڌ جي عوام جائز مسئلن جي حل لاءِ بروقت نشاندهي ڪئي آهي ڪاروائي ڪرڻ جو اختيار سرڪار وٽ آهي عوام وٽ نه آهي.
Email: mallah asghar @ yahoo . com
